جدا‏سازی اثرات تغییر‌پذیری اقلیمی و فعالیت‏‏های انسانی بر رواناب حوضۀ آبخیز بختگان

اکوسیستم‏های مناطق خشک و نیمه‌خشک حساسیت بسیار زیادی در برابر تغییرات دارند. نوسانات در متغیرهای اقلیمی و افزایش فعالیت‏های انسانی دگرگونی در فرایندهای هیدرولوژیکی این اکوسیستم‏ها و به تبع آن تخریب ساختار آن‌ها را به‌دنبال دارد. در این پژوهش به‌منظور ارزیابی کمّی تأثیرات تغییر‌پذیری اقلیمی و فعالیت‏های انسانی بر فرایندهای هیدرولوژیکی حوضۀ آبخیز بختگان، داده‏های هیدرو‌ـ اقلیمی این حوضه در دورۀ آماری 1351‌ـ 1391 تجزیه و تحلیل شد. ترکیب آزمون‏های آماری در تحلیل روند و تعیین نقاط تغییر آشکار ساختند که رواناب حوضه در 40 سال گذشته کاهش معنا‏داری داشته است. نقطۀ تغییر رخ‌داده در رواناب در سال 1378؛ رواناب سالانۀ این حوضه را به دو دوره تقسیم کرد. دورۀ 1351‌ـ 1378 به‌منزلۀ دورۀ پایه برای واسنجی و اعتبارسنجی و دورۀ 1379‌ـ 1391 دوره‏ای که تأثیرات فعالیت‏های انسانی بر رواناب مشهود بوده است، به‌منظور پردازش مدل‏ استفاده شد. سپس روش تحلیل حساسیت هیدرولوژیک رویکردی بود که بر‌اساس بارش و تبخیر تعرق پتانسیل، تأثیرات تغییرپذیری اقلیمی و فعالیت‏های انسانی روی رواناب را ارزیابی کرد. با توجه به تحلیل‏های انجام‌شده‏ سهم تغییر‌پذیری اقلیمی در کاهش رواناب حوضۀ آبخیز بختگان 45/62 درصد و سهم فعالیت‏های انسانی 55/37 درصد برآورد شد. این نتایج می‏تواند به‌منظور تهیۀ منبعی برای ارزیابی و مدیریت منابع آب و حفظ یکپارچگی اکوسیستم منطقه‏ای بسیار مفید باشد.